«کلمات قصار» یعنی چه؟
🖋 «نمی‌دانم چرا مردم حرف زدن با دهان پُر را بد می‌دانند، ولی حرف زدن با مغز خالی را نه!»
(اورسن ولز، ۱۹۱۵–۱۹۸۵، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، بازیگر، و تهیه‌کنندهٔ برجستهٔ آمریکایی)
🔎 ترکیبِ «کلمات قصار» یعنی چه؟
🔑 «کلمه» به‌معنی «جمله» هم بوده، اما این معنی منسوخ شده و در فارسی امروز به‌کار نمی‌رود. «قِصار» هم جمعِ «قصیر» به‌معنی «کوتاه» است؛ بنابراین، «کلمات قصار» برروی‌هم یعنی «جمله‌های کوتاه»، «جمله‌های گُزیده». در این ترکیبِ فارسی، «کلمات» صورتِ مفرد ندارد؛ یعنی «کلمهٔ قصار»* یا «کلمهٔ قصیر»* نمی‌توان گفت. هم‌نشینیِ دو واژهٔ «کلمات» و «قِصار»، ازنظر ساخت‌واژی (صرفی)، ترکیبی غیرقابل‌تغییر ساخته‌است.
🗝 توضیح بیشتر: در عربی، در جاهای خاصی، صفت و موصوف تطابق می‌یابند، مانند همین «کلمات قصار» (که در آن، هم «کلمات» جمع است و هم «قصار»). نمونهٔ دیگر، «عتباتِ عالیات» (به‌معنی درگاه‌های والامرتبه و گران‌پایه) است. در فارسی هم، به‌ندرت، نمونه‌های اندکی از تطابقِ کلمات در برخی ترکیب‌ها دیده می‌شود، مانند «دوبرادران» و «هفت‌خواهران» (به‌جای «دوبرادر» و «هفت‌خواهر»)، که اصطلاحاتی مربوط به نجوم قدیم‌اند.
نویسنده: سید حمید حسنی
