🔹 ما همیشه در پایانِ جملهٔ خبری «نقطه» میگذاریم و در انتهای جملهٔ پرسشی «نشانهٔ پرسش».
🔸 اما گاهی دیده میشود که بعضی واژههای فریبکار، دانشآموزان و دانشجویان را به اشتباه میاندازند. لطفاً به این جمله دقت کنید:
«نمیدانم این ماجرا از کجا شروع شد.»
جملهٔ یادشده پرسشی نیست؛ بنابراین، در پایانِ آن نقطه میگذاریم و گذاشتنِ نشانهٔ پرسش نادرست است.
🔹 واژههای «کجا» و «چرا» و «چطور» و «چگونه» در چنین جملههایی، کلماتی هستند که در اصطلاح دستور زبان، «قید» نامیده میشوند. ما از این قیدها برای پرسش هم استفاده میکنیم، اما در بافتهایی مانندِ جملهٔ خبریای که مثال زدم، ممکن است ما را فریب دهند.
🔹 به کاربردِ «کجا» در این بیت از بوستانِ سعدی توجه کنید:
ندانم کجا خواندهام در کتاب
که ابلیس را دید شخصی به خواب
بیت از دو جمله تشکیل شده که با هم یک جملهٔ مرکب میسازند. میبینید که اساساً مفهوم بیت خبریست نه پرسشی؛ یعنی خبر میدهد، سؤال نمیکند.
🔹 در دستور زبان انگلیسی، به چنین واژههایی میگویند:
wh-words, wh-clauses
چون بیشترِ قیدهای اینچنینی با -wh آغاز میشوند. چند مثال:
what, who, where, when, why, how
و میدانیم که اینها در انگلیسی همیشه برای پرسش بهکار نمیروند. دو مثال، یکی پرسشی و دیگری خبری:
۱. ?What is her family name
۲. .I don’t know what her family name is
۱. نام خانوادگی او چیست؟
۲. نمیدانم نام خانوادگی او چیست.
🔸 نکتهٔ مهم: در زبان فارسی و بسیاری زبانهای دیگر، آهنگ (intonation) در پایانِ جملههای پرسشیِ همیشه خیزان (rising) است؛ اما در انتهای جملهٔ خبری، بهطور معمول، اُفتان (falling) است.
🔹 میتوانید این نوع قیدها را در چند مثالِ دیگر و در جملههای خبری و پرسشی بهکار ببرید و به آهنگِ جمله، بهویژه در پایان، دقت کنید.
نویسنده: سید حمید حسنی
